تبیین عوامل موثر بر انتخاب روش زایمان: طراحی و روانسنجی ابزار بومی

زایمان پدیده ای طبیعی و بدون نیاز به مداخله می باشد و تنها در موارد به خطر افتادن جان مادر یا جنین انجام عمل جراحی سزارین اندیکاسیون دارد. در سالیان اخیر شیوع سزارین در همه نقاط دنیا در حال افزایش است و در ایران تقریبا نیمی از زایمان ها از طریق سزارین صورت می گیرد. شمار زیادی از موارد سزارین تنها به درخواست مادر و بدون اندیکاسیون پزشکی صورت می گیرد. به دلایل فقدان پرسشنامه های بومی بررسی کننده عوامل موثربر تصمیم گیری انتخاب نوع زایمان توسط زنان باردار در ایران و جهان پژوهشی در این زمینه ضروری به نظر می رسید. این پژوهش در دو مرحله صورت گرفت در مرحله اول با یک رویکرد کیفی و استفاده از روش تحلیل محتوا مفهوم انتخاب روش زایمان و سازه های آن با استفاده از تجارب مشارکت کنندگان و از طریق 21 مصاحبه نیمه ساختارمند، در درمانگاه های بهداشتی و بیمارستان های دولتی و خصوصی شهر اهواز و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، تبیین و تعریف گردیدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل محتوای متعارف انجام شد. نتایج حاصل شامل 17 طبقه اصلی و 6 درونمایه شامل: درونمایه زایمان هراسی، اطمینان از سلامت و ایمنی مادر و نوزاد، ارزیابی آمادگی و توانمندی های شخصی، انگارهجنسی، تاثیر پذیری از هنجارهای اجتماعی–فرهنگی، و جستجوومنابعکسباطلاعات بود. در مرحله دوم بر اساس تعاریف نظری و عملی برآمده از مرحله کیفی، 130 گویه اولیه طراحی گردید سپس گویه ها مورد تجزیه و تحلیل و روانسنجی قرار گرفتند. روایی صوری ابزار با نظر خواهی از زنان باردار و متخصصین و روایی محتوا در دو مرحله و با استفاده از نظرات متخصصین ارزیابی گردید. در این مرحله پرسشنامه ای با 82 گویه حاصل شد. روایی سازه با 420 نمونه و با بهره گیری از روش تحلیل عاملی اکتشافی انجام پذیرفت که منجر به تشکیل 8 عامل (باورها و نگرش ها، انگاره های ذهنی، جنسی و جسمی ، زایمان هراسی، اطمینان همه جانبه، هنجارهای اجتماعی- فرهنگی، اعتماد به عامل زایمان، عملکرد و انتخاب شخصی، و منابع تاثیر گذاری) گردید. در آزمون تحلیل مسیر جهت بررسی روابط علی میان عوامل، شاخص نکویی برازش مدل، روابط میان 6 عامل را تایید نمود. ضریب آلفای کرونباخ 889/0 موید همسانی درونی کل ابزار و ضریب همبستگی درون رده ای(icc) برابر 73/0 با فاصله اطمینان (86/0-5/0) پایایی بالای ابزار را در فاصله زمانی دو هفته، نشان داد. نتایج حاصل از بخش کیفی و کمی مطالعه منجر به تدوین پرسشنامه نهایی با عنوان: "پرسشنامه عوامل موثر بر انتخاب روش زایمان" با 68 گویه و ویژگی های روانسنجی مناسب گردید که قابلیت به کارگیری در سیستم های بهداشتی درمانی کشورمان را دارد و می تواند جهت تعیین عوامل موثر بر روش انتخابی زایمان در میان زنان توسط ماماها و متخصصین زنان و برنامه ریزان حوزه سلامت مورد استفاده قرار گیرد.